خورشيد در قرآن كريم (5)

خورشید به سوى مقصدى در حركت است ...

1- سوره ی یس ، آیه ی 38 :

وَ الشَّمْسُ تَجْرِي لِمُسْتَقَرٍّ لَها .

    در این آیه به آيت روشنائى و آفتاب اشاره شده ، مى‏گويد : خورشيد نيز براى آن ها آيتى است كه پيوسته بسوى قرارگاهش در حركت است ! (والشمس تجرى لمستقر لها) .

    اين آيه به وضوح حركت خورشيد را به طور مستمر بيان مى‏كند ، اما در اينكه منظور از اين حركت چيست مفسران بحثهاى فراوان دارند : گروهى آن را اشاره به حركت ظاهرى خورشيد بر گرد زمين مى‏دانند كه اين حركت تا پايان جهان كه در حقيقت قرارگاه خورشيد و پايان عمر اوست ادامه دارد . [1]

    بعضى ديگر آن را اشاره به ميل شمس در تابستان و زمستان به سوى شمال و جنوب زمين دانسته‏اند ، زيرا مى‏دانيم خورشيد از آغاز بهار از خط اعتدالى به سوى شمال متمايل مى‏شود ، و تا مدار 23 درجه شمالى پيش مى‏رود ، و از آغاز تابستان به عقب باز مى‏گردد تا در آغاز پائيز باز به خط اعتدالى مى‏رسد ، و همين خط سير را تا آغاز زمستان به سوى جنوب ادامه مى‏دهد ، و از آغاز زمستان به سوى خط اعتدال حركت مى‏كند و در آغاز بهار به آن مى‏رسد .

    البته تمام اين حركات در واقع ناشى از حركت زمين و تمايل محور آن نسبت به سطح مدارش مى‏باشد ، هر چند در ظاهر و به حسب حس مربوط به حركت آفتاب است .

    بعضى ديگر آن را اشاره به حركت وضعى كره آفتاب دانسته‏اند ، زيرا مطالعات دانشمندان بطور قطع ثابت كرده كه خورشيد به دور خود گردش مى‏كند .

    آخرين و جديدترين تفسير براى آيه فوق همان است كه اخيرا دانشمندان كشف كرده‏اند و آن حركت خورشيد با مجموعه منظومه شمسى در وسط كهكشان ما به سوى يك سمت معين و ستاره دور دستى كه آن را ستاره وگا ناميده‏اند مى‏باشد .

    اين معانى منافاتى با هم ندارند و ممكن است جمله تجرى اشاره به تمام اين حركت ها و حركت هاى ديگرى كه تاكنون علم و دانش ما به آن نرسيده و شايد در آينده كشف شود بوده باشد .

    به هر حال حركت دادن خورشيد اين كره بسيار عظيمى كه يك ميليون و دويست هزار مرتبه از كره زمين بزرگ تر است آن هم با حركت حساب شده در اين فضاى بي كران از هيچ كس ميسر نيست جز از خداوندى كه قدرتش فوق همه قدرت ها و علم و دانشش بى‏انتهاست ، و به همين جهت در پايان آيه مى‏فرمايد : اين تقدير خداوند قادر و داناست (ذلك تقدير العزيز العليم) . [2]

    حال به تفصیل حرکت دورانی زمین می پردازیم . دوران در لغت عرب به حركت دايره مانند گفته مى‏شود ، در حالى كه جريان اشاره به حركات طولى است ، جالب اين كه در آيات فوق براى خورشيد هم حركت جريانى قائل شده ، و هم دورانى ، يكجا مى‏گويد : و الشمس تجرى ... و در جاى ديگر از شناور بودن خورشيد در فلك ( مسير دايره مانند ) سخن مى‏گويد (كل فى فلك يسبحون) .

    آن روز كه اين آيات نازل شد فرضيه هيئت بطلميوس با قدرت هر چه تمامتر بر محافل علمى حاكم بود ، طبق اين فرضيه اجرام آسمانى به خودى خود گردشى نداشتند ، بلكه در دل افلاك كه اجسامى بلورين و متراكم روى هم همچون طبقات پوست پياز بودند ميخكوب شده بودند و حركت آنها تابع حركت افلاكشان بود ، بنا بر اين در آن روز نه شناور بودن خورشيد مفهومى داشت ، و نه حركت طولى و جريانى آن .

    اما بعد از فرو ريختن پايه‏هاى فرضيه بطلميوس در پرتو كشفيات قرون اخير ، و آزاد شدن اجرام آسمانى از قيد و بند افلاك بلورين ، اين نظريه قوت گرفت كه خورشيد در مركز منظومه شمسى ثابت و بى‏حركت است ، و تمام منظومه شمسى پروانه‏وار به گرد او مى‏چرخند .

    در اينجا باز مفهوم تعبيرات آيات فوق كه حركت طولى و دورانى را به خورشيد نسبت مى‏داد روشن نبود ، تا اين كه باز علم به پيشرفت خود ادامه داد و در اين اواخر چند نوع حركت براى خورشيد ثابت شد : حركت وضعى آن به دور خودش و حركت طولى آن همراه منظومه شمسى به سوى نقطه مشخصى از آسمان . [تفسير نمونه ج : 18  ص :  388]

حركت دورانى آن همراه مجموعه كهكشانى كه جزئى از آن است و به اين ترتيب يك معجزه ديگر علمى قرآن به ثبوت رسيد .

    براى روشن تر شدن اين مساله قسمتى از بحثى را كه در يكى از دائرةالمعارف ها پيرامون حركت خورشيد آمده است در اين جا مى‏آوريم : در خورشيد داراى حركات ظاهرى ( حركت يومى و حركت ساليانه ) و حركات واقعى است .

    خورشيد در حركت يومى و حركت ظاهرى كره آسمان شركت دارد ، در نيمكره ما از مشرق طلوع مى‏كند ، در طرف جنوب از نصف النهار محل مى‏گذرد و در مغرب غروب مى‏كند ، عبور آن از نصف النهار ظهر حقيقى را مشخص مى‏سازد .

    خورشيد ، حركت ( ظاهرى ) ساليانه‏اى به دور زمين نيز دارد كه هر روز آن را قريب يك درجه از مغرب به طرف مشرق مى‏برد ، در اين حركت ، خورشيد سالى يك بار از مقابل برجها مى‏گذرد ، مدار اين حركت در صفحه دائرة البروج واقع است ، اين حركت در تاريخ نجوم اهميت فراوان داشته است ، اعتدالين و انقلاب و ميل كلى مربوط به آن ، و سال شمسى مبتنى بر آن است .

    علاوه بر اين حركات ظاهرى حركت دورانى كهكشان ، خورشيد را با سرعت حدود يك ميليون و يكصد و سى هزار كيلومتر در ساعت ! در فضا مى‏گرداند ، اما در داخل كهكشان هم خورشيد ثابت نيست ، بلكه با سرعتى قريب هفتاد و دو هزار و چهارصد كيلومتر در ساعت ! به جانب صورت فلكى جاثى على ركبتيه حركت مى‏كند . [3]

    و اين كه ما از اين حركت سريع خورشيد در فضا بى‏خبريم به سبب دورى اجرام فلكى است كه ماخذ تشخيص اين حركت وضعى خاص نيز هست . دوره حركت وضعى خورشيد در استواى آن حدود بيست و پنج شبانه روز مى‏باشد . [4]

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: